Op woensdag 29 oktober is het zover! Dan vinden de verkiezingen voor de Tweede Kamer plaats. Nederland krijgt een nieuwe regering. Misschien wil je meer weten over deze verkiezingen. In deze podcastaflevering vertel ik je meer over hoe het stemmen gaat. Ook vertel ik je waarom er nu nieuwe verkiezingen zijn.
Laten we beginnen bij wie er mogen stemmen. In Nederland heb je verschillende soorten verkiezingen. Bijvoorbeeld verkiezingen voor de gemeente, voor Waterschap en voor de Provinciale Staten. Het verschilt per verkiezing wie er precies mogen stemmen. Vandaag gaan we praten over de Tweede Kamerverkiezingen. Als je wilt stemmen tijdens deze verkiezingen, moet je de Nederlandse nationaliteit hebben. Ook moet je 18 jaar of ouder zijn.
De verkiezingen op 29 oktober zijn dus voor de Tweede Kamer. Maar wat is de Tweede Kamer precies? De Tweede Kamer is een deel van het parlement. De mensen in de Tweede Kamer vertegenwoordigen de bevolking en maken nieuwe wetten. In het Engels noemen ze de Tweede Kamer ook wel House of Representatives.
In de Tweede Kamer zijn er 150 stoelen. Die stoelen heten ook wel zetels. Op 29 oktober kiezen de Nederlanders welke mensen er op deze 150 zetels mogen zitten. Dit gebeurt door te stemmen op mensen van politieke partijen.
Een politieke partij is een groep mensen die dezelfde ideeën hebben over belangrijke onderwerpen. Misschien ken je bekende partijen zoals PVV, D66 of GroenLinks-PvdA. Maar er zijn nog veel meer partijen. Dit jaar doen er maar liefst 27 partijen mee aan de Tweede Kamerverkiezingen.
Enkele weken voor de verkiezingen krijgen mensen een stempas thuis via de post. Die stempas zit in een envelop. Die stempas neem je mee, als je gaat stemmen. Ook krijg je een lijst met kandidaten. Daarop staan alle partijen en de mensen op wie je kunt stemmen. Per persoon kun je maar op één kandidaat stemmen.
Veel mensen denken heel goed na voordat ze stemmen. Ze lezen bijvoorbeeld de programma’s van de partijen of kijken naar een debat op tv. Zo weten ze wat de partijen vinden. Ook vinden veel mensen de lijsttrekker belangrijk. Ze willen weten wie die persoon is en hoe die persoon zich gedraagt tijdens debatten. De lijsttrekker is de eerste kandidaat op de kandidatenlijst van een partij. Vaak is de lijsttrekker echt het gezicht van een partij.
Veel Nederlanders maken ook gebruik van online tests, zoals Kieswijzer en Kieskompas. Deze websites laten zien welke partij het beste bij jou past. Eerst moet je een vragenlijst invullen en daarna zie je welke partijen overeenkomen met jouw antwoorden. Zulke online tests zijn heel erg handig, vooral als je weinig tijd hebt om je te verdiepen in alle partijen. Wil je zo’n vragenlijst invullen? Als je er eentje wilt proberen, zoek dan online op “kieswijzer” of “stemwijzer”. Maar let op: Als je gaat stemmen, is het slim om op verschillende manieren informatie over de partijen te zoeken. Vertrouw niet alleen op online tests zoals Kieswijzer.
Maar goed, op 29 oktober kunnen Nederlanders dus naar de stembus gaan. Hoe werkt dat nou precies? Heel simpel, ik zal mijn broer als voorbeeld nemen. Mijn broer is een Nederlander en hij mag dus gaan stemmen tijdens de Tweede Kamerverkiezingen. Hij woont in de stad Groningen, dus het is het makkelijkste als hij in die gemeente gaat stemmen. Je mag wel in een andere gemeente stemmen, maar dat is een beetje ingewikkelder. Je moet dan een speciale pas aanvragen. Mijn broer woont en werkt in Groningen, dus voor hem is het geen probleem in zijn eigen gemeente te stemmen. Goed, op 29 oktober wordt mijn broer ‘s ochtends wakker. Hij eet zijn ontbijt en hij gaat op de fiets naar zijn werk. Hij neemt zijn stempas mee. Onderweg naar zijn werk komt hij langs een stembureau. Het is niet moeilijk een stembureau te vinden. Er zijn bijna 10.000 stembureaus verdeeld over heel Nederland. In de stad Groningen zijn er meer dan 100. Het zal dus niet moeilijk zijn voor mijn broer om er eentje te vinden. Stembureaus vind je gewoonlijk op plaatsen waar veel mensen samenkomen, bijvoorbeeld in buurthuizen, scholen, sporthallen, zorgcentra en kerken. Ze zijn open van half 8 ‘s ochtends tot 9 uur ‘s avonds. Er zijn ook speciale stembureaus met andere openingstijden.
Mijn broer komt langs een wijkcentrum waar een stembureau zit. Hij parkeert zijn fiets, loopt naar binnen en moet misschien eventjes wachten. Dan laat hij zijn stempas en paspoort aan de mensen van het stembureau zien. De mensen die daar werken zijn vrijwilligers. Vervolgens krijgt mijn broer een stembiljet. Daarop staan alle partijen en kandidaten. Daarna stapt mijn broer een van de stemhokjes in. Dat zijn hele kleine kamertjes, hokjes dus. Zo kan niemand zien op wie mijn broer stemt. Zijn stem is dus anoniem. Met een rood potlood kleurt hij het vakje rood bij de naam van de kandidaat op wie hij wil stemmen. Vervolgens vouwt mijn broer het stembiljet op en stopt hij het in de stembus. Dat is een soort grote brievenbus waar alle stemmen in gaan. Zo, nu is mijn broer klaar en kan hij naar zijn werk gaan. Het stemmen kostte hem misschien 10 minuutjes.
Zoals je hoort, kost het stemmen niet veel tijd. Iedereen die wil stemmen, moet dat kunnen doen. Alle stemlokalen moeten daarom toegankelijk en goed bereikbaar zijn. Ook hebben stemlokalen hulpmiddelen om stemmen makkelijker te maken. Bijvoorbeeld een vergrootglas met verlichting voor mensen die niet goed kunnen zien. En een stemhokje met een lage tafel voor mensen in een rolstoel.
Natuurlijk zijn er ook mensen die zelf niet kunnen stemmen, omdat ze bijvoorbeeld ziek zijn of op reis. Ik ben zelf in het buitenland op 29 oktober. Daarom moet ik iemand anders vragen om voor mij te stemmen. Ik kan mijn man niet vragen, want hij heeft niet de Nederlandse nationaliteit. Ook kan ik mijn ouders niet vragen, want zij wonen niet in mijn gemeente. Nou ja, ik kán het wel aan hen vragen, maar dan moet ik een speciale pas aanvragen. Het is makkelijker als ik iemand kies uit mijn eigen gemeente. Daarom vraag ik een vriendin die in mijn buurt woont. Ik geef haar mijn stempas en een kopie van mijn paspoort. Ook vertel ik haar natuurlijk op wie ik wil stemmen. Ik weet dat ik haar kan vertrouwen en dat zij op 29 oktober op de door mij gekozen kandidaat zal stemmen.
Goed, op 29 oktober zullen hopelijk veel Nederlanders naar de stembus gaan. En dan? Wat gebeurt er aan het einde van de verkiezingsdag? Nou, heel simpel: De mensen van het stembureau gaan de stemmen tellen. Ze tellen elke stem en geven het totaal door aan de gemeente. De gemeente telt de stemmen van elk stembureau bij elkaar op en geeft het door op nationaal niveau. En op nationaal niveau kunnen ze natuurlijk uitrekenen hoeveel stemmen elke partij heeft gekregen. Op basis van het eindresultaat worden de zetels, de stoelen dus, van de Tweede Kamer verdeeld. Er zijn 150 plaatsen, dus als een partij 50% van de stemmen heeft, krijgt die partij 75 zetels. Maar… dat gebeurt nooit. Het is zo goed als onmogelijk dat een partij de helft van de zetels krijgt. Tijdens de vorige verkiezingen werd de PVV de grootste partij. Ze hadden bijna een kwart van de stemmen en de partij kreeg dus 37 zetels. En dat is al erg veel.
Maar goed, de zetels worden dus verdeeld op basis van het aantal stemmen op de partijen. Als een partij één of meer zetels heeft, komt de partij in de Tweede Kamer. Meestal zitten er meer dan tien partijen in de Tweede Kamer. Sommige partijen hebben slechts een enkele zetel, andere partijen zijn groot en hebben er twintig a dertig of misschien wel veertig, meer dan veertig zetels komt echt niet vaak voor.
Als bekend is welke partijen plaatsnemen in de Tweede Kamer, begint de formatie van een nieuw kabinet. Politieke partijen gaan dan met elkaar om tafel zitten om te kijken of ze kunnen samenwerken. Zo vormen ze een coalitie. Deze coalitie bestaat meestal uit de grootste partij en een paar andere partijen. In totaal moet de coalitie minstens 76 zetels in de Kamer hebben. Net iets meer dan de helft van de zetels dus. Op deze manier kan een partij dus eigenlijk nooit alleen regeren.
De vorige coalitie ontstond na de verkiezingen in 2023. Ja, dat hoor je goed, dat is pas 2 jaar geleden! Tijdens de vorige verkiezingen in 2023 werd de PVV duidelijk de grootste partij. Ze kregen 37 zetels. De een na grootste partij was GroenLinks-Pvda. Zij kregen 25 zetels. De VVD kreeg er 24 en werd dus derde. De partijen zochten manieren om een coalitie te vormen. Dat was nog niet zo makkelijk. De PVV, de grootste partij, is de partij van Wilders. Deze partij is behoorlijk rechts en conservatief. De PVV is kritisch op immigratie, vooral immigratie uit islamitische landen, en wil strengere regels voor integratie. Niet alle partijen wilden met de PVV samenwerken. Toch is het Wilders gelukt een coalitie te vormen met de VVD, de BBB en NSC. Deze vier partijen vormden het kabinet en regeerden Nederland in 2024 en een deel van 2025. Maar in juni 2025 viel dit kabinet. Wilders wilde niet verdergaan met de coalitie omdat hij niet tevreden was. Wilders wil dat er minder asielzoekers naar Nederland komen en hij wilde strengere maatregelen rond asiel. De andere partijen waren teleurgesteld dat Wilders uit de coalitie stapte. De minister-president, Dick Schoof, zei dat het niet nodig was dat het kabinet viel. Maar goed, het kabinet is dus in juni gevallen en dat betekent automatisch dat er nieuwe verkiezingen komen.
Als een kabinet niet valt, zijn er pas na vier jaar weer verkiezingen. Maar het komt regelmatig voor dat een kabinet wel valt. Zo viel het kabinet ook in 2012, in 2021 en in 2023. Vaak hè? Tsja, de partijen in een coalitie vinden het soms moeilijk samen te werken. En Nederlanders gaan dus best wel vaak naar de stembus!
Nu denk je misschien dat veel Nederlanders al die verkiezingen een beetje beu zijn. En dat klopt ook wel, maar je ziet dat niet terug in de cijfers. De Nederlandse opkomst is altijd vrij hoog in vergelijking met veel andere landen. Meestal gaat 75 à 85 procent van de Nederlanders stemmen! Hopelijk op 29 oktober ook weer.
Zoals ik daarnet vertelde, doen er dit jaar 27 partijen mee aan de verkiezingen. Wil je meer weten over de grootste partijen? Luister dan eens naar de podcastaflevering over de vorige verkiezingen in 2023. In die aflevering vertel ik iets over de verschillende partijen. Natuurlijk is er sinds 2023 wel een en ander veranderd, maar er zijn ook veel dingen hetzelfde gebleven.
Wie zou er dit keer de grootste partij worden? Ik ben erg benieuwd. Als je op dit moment naar de peilingen kijkt, zou je denken dat de PVV weer de grootste wordt. Maar er kan nog heel veel gebeuren! Spannend he?
comments
Login to leave a comment
