De Nederlandse verkiezingen 2023 - Learn Dutch B1

Op 22 november 2023 gaat Nederland naar de stembus. Dan wordt de nieuwe Tweede Kamer gekozen door alle Nederlanders die mogen stemmen.

Als je wilt stemmen, moet je de Nederlandse nationaliteit hebben. Ook moet je 18 jaar of ouder zijn. Bij sommige verkiezingen mogen mensen uit andere Europese landen of met een verblijfsvergunning ook stemmen, maar bij de Tweede Kamerverkiezingen kan dat niet. 

De verkiezingen op 22 november gaan dus over de Tweede Kamer. Maar wat is dat precies? Nou, de Tweede Kamer is een onderdeel van het Nederlandse parlement. De Tweede Kamer controleert de regering en maakt samen met de regering nieuwe wetten. 

In de Tweede Kamer staan 150 stoelen. Die stoelen noem je ook wel zetels. En op 22 november beslissen de Nederlanders simpel gezegd welke mensen er op die 150 zetels mogen zitten. Dit doen ze door op een politieke partij te stemmen. 

Een politieke partij is een groep mensen die hetzelfde denkt over verschillende thema’s. Misschien heb je bijvoorbeeld weleens gehoord van de wat grotere partijen, zoals de VVD, PVV of GroenLinks-PvdA, maar er zijn enorm veel partijen waar men op kan stemmen. Het zijn er wel meer dan twintig! 

Al weken voor de verkiezingen krijgen burgers een stempas thuisgestuurd. In hun brievenbus vinden ze een envelop met hun persoonlijke stempas. Hiermee kunnen ze gaan stemmen. Ook ontvangen burgers een kandidatenlijst. Daarop staan alle partijen en hun mensen, op wie je kan stemmen. Natuurlijk denken de meeste mensen goed na voordat ze gaan stemmen. Ze lezen bijvoorbeeld de partijprogramma’s of kijken naar een debat op televisie. Zo krijgen ze een beeld van de standpunten van de partijen. 

Ook het invullen van kieswijzers is een populaire manier om uit te zoeken welke partij er bij je past. Kieswijzers zijn online vragenlijsten die je laten zien welke partij het meest overeenkomt met jouw standpunten. Dit soort vragenlijsten zijn interessant om in te vullen, zelfs als je niet mag stemmen. Wil jij er eentje invullen? Google dan eens op kieswijzer of stemwijzer. Het is natuurlijk het beste om op verschillende manieren informatie te verzamelen over de partijen. Het is beter niet blind te vertrouwen op zo’n kieswijzer.

We gaan in deze podcastaflevering veertien partijen bespreken. Niet allemaal even uitgebreid hoor, maar zo ben je een beetje op de hoogte van de politiek in Nederland. 

Op dit moment spelen er uiteenlopende problemen in Nederland. Veel mensen hebben vragen over migratie, er zijn te weinig woningen voor iedereen en er zijn zorgen om het klimaat. Ook zijn er veel Nederlanders die met moeite rond kunnen komen. Sommige mensen hebben zelfs niet genoeg geld om voldoende eten te kopen. Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau leven er bijna een miljoen Nederlanders in armoede. Daarnaast zijn er problemen in de zorg en het onderwijs. Er is bijvoorbeeld een personeelstekort. In deze podcastaflevering gaan we al deze punten niet per partij bespreken. Dat zou te veel tijd kosten. Als je de mogelijkheid hebt om te stemmen, raden we je dus ook aan om op andere manieren informatie te zoeken. In deze podcastaflevering krijg je een heel globaal beeld van veertien politieke partijen, maar dit is niet genoeg om je stem op te baseren. 

Ben je er klaar voor? Oké, daar gaan we! 

Laten we beginnen met de partij die de laatste jaren het grootste was. Je zult deze partij misschien wel kennen als de partij van Mark Rutte. Hij werd in 2010 minister-president en dat bleef hij tot 2023. Dat is een record. Nog nooit was iemand zo lang premier. De partij heeft de laatste jaren ook veel kritiek gekregen. Misschien heb je bijvoorbeeld weleens gehoord van de toeslagenaffaire. Het kabinet Rutte IV is in juli 2023 gevallen, omdat de coalitiepartijen het niet eens werden over migratie. Rutte heeft in de zomer gezegd dat hij de politiek zal verlaten. Dilan Yeşilgöz is de nieuwe lijsttrekker. Als zij minister-president wordt, is ze de eerste vrouwelijke minister-president én de eerste met een migratieachtergrond. Ze is namelijk geboren in Turkije. De VVD is een liberale partij. VVD staat voor De Volkspartij voor Vrijheid en Democratie. Vrijheid van het individu, maar ook een vrije markt zijn erg belangrijk. Ze willen dat de overheid zich niet te veel bemoeit met bedrijven. Ze vinden een gezond ondernemingsklimaat belangrijk. 

In het huidige verkiezingsprogramma besteedt de VVD aandacht aan migratie. Zo willen ze bijvoorbeeld een onderscheid maken tussen twee types asielzoekers. Ook willen ze de CO2 uitstoot verminderen, onder andere door de bouw van kerncentrales.

D66 was tijdens de vorige verkiezingen de op een na grootste partij. De D staat voor democraten en die 66 voor het jaar waarin ze zijn opgericht, het jaar 1966. Ze profileren zich als sociaal-liberaal. Ze vinden dat mensen zelf mogen weten hoe ze leven, maar wel op een sociale manier. Goed onderwijs en goede gezondheidszorg zijn dus belangrijk. Het is een progressieve partij, die invloed heeft gehad op het homohuwelijk en de wetten rond euthanasie. De partij is ook zeer pro-Europa. Zoals gezegd was D66 na de vorige verkiezingen een vrij grote partij. Het is de vraag of dat zo blijft. Er is veel veranderd binnen de partij. Sigrid Kaag was de partijleider, maar zij verlaat de politiek. Rob Jetten neemt het van haar over. 

Oei, wat een lange naam. En dat is geen toeval. Dit waren twee partijen, namelijk GroenLinks en Partij van de Arbeid. Ze hebben afgelopen zomer besloten om samen verder te gaan, omdat hun doelen overlappen. 

De naam van deze politieke partij vertelt al veel over de visie. Ze noemen zichzelf groen, wat betekent dat ze zich inzetten voor klimaat en duurzaamheid. Ook hoor je het woordje “arbeid” in de naam. Arbeid is een ander woord voor werk. Ze maken zich hard voor de rechten van werkenden, maar ook voor mensen die het niet zo makkelijk hebben. Gelijkwaardigheid, diversiteit en inclusiviteit staan centraal. 

De lijsttrekker is Frans Timmermans. Hij is al jaren actief in de politiek. 

De PVV ken je misschien wel als de partij van Geert Wilders. Hij heeft de partij in 2006 opgericht en is nog steeds lijsttrekker. 

De PVV wil dat er minder buitenlanders in Nederland gaan wonen. Ze willen een asielstop en een terughoudend immigratiebeleid. Ook zeggen ze dat de islam een bedreiging is voor de Nederlandse cultuur. Ze willen bijvoorbeeld dat islamitische scholen en de Koran verboden worden en dat vrouwen niet overal een hoofddoek mogen dragen. 

De PVV is geen fan van de Europese Unie. De partij wil zelfs het liefst uit de Europese Unie stappen. Een Nexit dus! Volgens de PVV kost de EU veel geld en is het beter om als land onafhankelijk te zijn. 

Het Christen Democratisch Appel, oftewel het CDA, is een van oorsprong christelijke partij. De bijbel is belangrijk, maar niet zo strikt als bij sommige andere partijen. Het CDA heeft het vaak over rentmeesterschap. Daarmee bedoelen ze dat het land en onze cultuur niet echt van ons is, maar dat we Nederland later weer door moeten geven aan volgende generaties. Waarden, tradities en solidariteit staan centraal bij het CDA. Het is een vrij conservatieve partij. 

De lijsttrekker heet Henri Bontenbal.

De basis van de SP is het socialisme. De partij noemt zichzelf ook wel een partij voor het volk en vindt het collectief belangrijker dan het individu. Ze willen gelijke kansen voor iedereen en een minder ongelijke verdeling van het geld. De partij maakt zich al jaren hard voor bestaanszekerheid: genoeg geld om van te leven, goede zorg en goed onderwijs.

De lijsttrekker heet Lilian Marijnissen.

Forum voor Democratie wordt geleid door Thierry Baudet. Het is een nationalistische partij. Ze willen dat de Nederlander centraal komt te staan en ze zijn onder andere tegen de multiculturele samenleving en gendergelijkheid. Ook zegt Forum voor Democratie dat er geen klimaatcrisis is en dat Nederland niet hoeft te investeren in een beter klimaat. 

De Partij voor de Dieren heeft een bijzondere naam. Voor een deel maakt deze partij zich hard voor dieren. Ze willen dieren beschermen en zijn tegen dierentuinen, bio-industrie en de jacht. Ook willen ze op radicale wijze het klimaat beschermen, bijvoorbeeld door vervuilende industrie aan banden te leggen. Maar de Partij voor de Dieren wil ook mensen die het moeilijk hebben beschermen. De lijsttrekker heet Esther Ouwehand. 

De ChristenUnie is, zoals de naam al zegt, een christelijke partij. Ze geloven dat de overheid in dienst staat van God en de christelijke normen en waarden zijn terug te zien in de standpunten. Familie en zorgen voor elkaar is heel belangrijk voor de partij. Ook willen ze de verschillen tussen arm en rijk verkleinen en zorgen voor de aarde en het klimaat. De ChristenUnie is tegen abortus en euthanasie. Volgens de partij zijn dit kwesties die je moet overlaten aan God. De lijsttrekker van de ChristenUnie is Mirjam Bikker.

Nog een christelijke partij: De SGP. De Bijbel is echt het fundament van de SGP. De SGP gaat daarin wat verder dan andere christelijke partijen. Zo willen ze dat zondag een echte rustdag is en staat de familie centraal. Ze zijn tegen abortus, homoseksualiteit, euthanasie en prostitutie. De SGP is een oude partij, de partij bestaat namelijk al meer dan honderd jaar! De lijsttrekker heet Chris Stoffer. De SGP heeft zeer trouwe leden en kan altijd rekenen op ongeveer drie zetels in de Kamer. 

Denk betekent gelijkheid in het Turks. De partij gelooft in een sociale, gelijkwaardige samenleving. Ze strijden tegen institutioneel racisme. Ze willen meer aandacht voor minderheden en culturele diversiteit, maar ze staan kritisch tegenover LHBTQ+ activisme. Op dit moment is Stephan van Baarle de lijsttrekker van DENK. 

De BBB is een jonge partij die voortkomt uit de protesten van de boeren. Misschien heb je wel gehoord dat de boeren in Nederland veel hebben geprotesteerd tegen de stikstofmaatregelen. De BBB wil de boeren helpen en komt op voor de agrarische sector. 

De partij was ongelofelijk populair tijdens de verkiezingen in maart 2023. Toen vond de verkiezing voor de Provinciale Staten plaats. De BBB werd in bijna heel Nederland de grootste partij.  

Natuurlijk wil de BBB meer dan alleen de boeren helpen. Ze willen onder andere de kloof tussen stad en land kleiner maken en ze zijn tegen een klimaatrevolutie. De lijsttrekker heet Caroline van der Plas. 

Deze relatief nieuwe partij denkt vanuit Europa. Ze willen de samenwerking binnen Europa verder uitbreiden met bijvoorbeeld een Europese klimaataanpak, Europese belastingen en een Europees leger. Ook willen ze de democratie moderniseren en bijvoorbeeld 250 in plaats van 150 zetels in de Tweede Kamer. Volt is in meerdere Europese landen actief. Laurens Dassen is de lijsttrekker.

Dan de laatste partij uit ons rijtje: NSC, Nieuw Sociaal Contract. De partij is gloednieuw en bestaat pas sinds augustus 2023! Slechts enkele maanden dus.

Pieter Omtzigt heeft de partij opgericht. Hij was vroeger lid van het CDA. De nieuwe partij, NSC, lijkt dus in sommige opzichten op het CDA. Een belangrijk speerpunt van NSC is een beter bestuur en een transparante, eerlijke overheid. Het vertrouwen van Nederlanders in de overheid is de laatste jaren gedaald. Omtzigt wil dit veranderen. Verder is het moeilijk de partij in te delen in links of rechts, omdat de partij zo nieuw is. In sommige opzichten is NSC het eens met rechtse partijen en op andere vlakken juist met linkse partijen. Het NSC wil onder andere de bestaanszekerheid vergroten en migratie beperken. 

Er is een kans dat het NSC de grootste partij zal worden. De nieuwe partij is namelijk enorm populair. 

Zo dat waren de veertien partijen! Nu weet je wat meer over de Nederlandse politiek. Onthoud goed dat we in deze podcast niet alle partijen hebben besproken en dat de informatie heel beknopt is. Als je meer over de partijen wilt weten, kun je eens kijken naar de grote nieuwskanalen, zoals de NOS. Natuurlijk kun je ook op de websites van de partijen kijken.

Op de verkiezingsdag zelf, 22 november dus, zul je misschien wel stembureaus op straat zien. Dat zijn de plekken waar mensen kunnen stemmen. Vaak zijn dit stations, wijkcentra of sportclubs. De mensen kunnen daar van 7:30 tot 21:00 hun stem uitbrengen. Dit doen ze in een stemhokje, dat is eigenlijk een klein kamertje. Zo kan niemand zien op wie je stemt. 

Misschien is het ook interessant wat te vertellen over de periode ná de verkiezingen. Als de uitslagen, de resultaten, van de verkiezingen bekend zijn, begint de formatie van een nieuw kabinet. Politieke partijen gaan dan met elkaar om tafel zitten om te kijken of ze kunnen samenwerken. Zo vormen ze een coalitie. Deze bestaat meestal uit de grootste partij en een paar andere partijen. Samen moet de coalitie meer dan 76 zetels in de Kamer hebben. Zo kan een partij dus eigenlijk nooit alleen regeren. De laatste 10 jaar was de VVD bijvoorbeeld de grootste partij, maar ze werkten samen met andere partijen. In 2017 vormde de VVD samen met D66, het CDA en de ChristenUnie het kabinet. De kans is groot dat het dit jaar andere partijen zullen zijn. 

Op dit moment verwachten de peilingbureaus dat de VVD of de nieuwe partij NSC de grootste zal worden. Maar er kan nog veel veranderen. Ook GroenLinks-PvdA doet het goed en de PVV kan ook op veel stemmen rekenen. 

Vind jij het ook zo spannend? Na de verkiezingen zullen we in een nieuwe podcastaflevering de uitslagen bespreken!